วันนี้โลกออนไลน์คือส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะติดต่อครอบครัวผ่าน LINE วิดีโอคอลหาหลาน ชำระค่าน้ำค่าไฟผ่านมือถือ หรือดูข่าวสารบนโซเชียล แต่ “ความสะดวก” มักมาพร้อม “ความเสี่ยง” โดยเฉพาะสำหรับผู้สูงอายุที่อาจไม่คุ้นเคยกับเทคโนโลยี ภัยไซเบอร์จำนวนมากจึงมุ่งเป้าไปยังกลุ่มนี้อย่างเจาะจง
ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ บ้านลลิสา ให้ความสำคัญกับการป้องกันตั้งแต่ต้นทาง—ให้ความรู้ เข้าใจง่าย ทำได้จริง และปลอดภัยเสมอ เพราะ “ความสบายใจของครอบครัว” คือสิ่งที่เราห่วงใยที่สุด
ภัยไซเบอร์ที่ผู้สูงอายุพบเจอบ่อย
ฟิชชิง (Phishing) และสแปมหลอกลวง
ข้อความ/อีเมล/เว็บไซต์ปลอมที่แอบอ้างเป็นธนาคาร บริษัทขนส่ง หน่วยงานรัฐ หรือคนรู้จัก หลอกให้กดลิงก์ กรอกเลขบัตรประชาชน วันเกิด รหัส OTP หรือรหัสผ่าน
หลอกลงทุน – แชร์ลูกโซ่ – คริปโต
ชวนลงทุนกำไรสูงเกินจริง อ้าง “รับประกันผลตอบแทน” หรือเร่งตัดสินใจภายในไม่กี่นาที
หลอกเป็นเจ้าหน้าที่ – หน่วยงานรัฐ
อ้างเป็นตำรวจ/ปปง./ไปรษณีย์ แจ้งมีพัสดุต้องสงสัย บัญชีผิดปกติ ขอ “ยืนยันตัวตนด่วน” หรือให้โอนเงินเพื่อ “ตรวจสอบ”
Romance Scam/หลอกตีสนิท
สร้างความไว้ใจทางแชตหรือโซเชียล ขอความช่วยเหลือทางการเงิน แชร์ลิงก์แปลก ๆ หรือชวนลงทุนร่วมกัน
มัลแวร์/สปายแวร์จากแอปลิงก์เถื่อน
แอปนอกสโตร์ หรือเว็บแจกของฟรีที่ฝังไวรัส/โปรแกรมดักข้อมูล ดูดรหัสผ่าน และข้อมูลการเงิน
หลัก “8-ป.” ป้องกันภัยไซเบอร์สำหรับผู้สูงอายุ
- ปิดกั้นข้อมูลส่วนตัว – เปิดเผยเท่าที่จำเป็น หลีกเลี่ยงโพสต์เลขบัตรประชาชน วันเกิด ที่อยู่ เบอร์เต็ม ๆ บนโซเชียล
- ปักหมุดสองชั้น (2FA/OTP) – เปิดการยืนยันตัวตนสองชั้นทุกบริการสำคัญ เช่น อีเมล เฟซบุ๊ก ไลน์ ธนาคาร
- ปรับรหัสผ่านให้แกร่ง – ใช้รหัสที่เดาได้ยาก ยาว ≥ 12 ตัวอักษร มีตัวเลข–อักษรใหญ่เล็ก–สัญลักษณ์ และไม่ใช้ซ้ำกัน
- แยกบัญชี–แยกอีเมล – บัญชีธนาคาร/อีคอมเมิร์ซ ใช้อีเมลที่ไม่เปิดเผยบนโซเชียล ลดโอกาสโดนเจาะ
- ปฏิเสธลิงก์น่าสงสัย – ไม่กดลิงก์จากข้อความแปลก ๆ แม้แอบอ้างคนรู้จัก ตรวจสอบกับต้นทางทุกครั้ง
- โปรแกรม–ระบบให้ “อัปเดตเสมอ” – อัปเดต iOS/Android/แอปและแอนตี้ไวรัสเพื่อลดช่องโหว่
- ป้องกันเครือข่ายสาธารณะ – หลีกเลี่ยงทำธุรกรรมการเงินบน Wi-Fi สาธารณะ หากจำเป็นใช้เครือข่ายมือถือ
- ปรึกษาก่อนโอน – ทุกครั้งที่มีการขอข้อมูล/ขอเงิน ให้หยุด–ทบทวน–โทรถามครอบครัว/ธนาคาร/หน่วยงานทางการ
การตั้งค่าความปลอดภัยบนมือถือ (ทำตามได้ทีละขั้น)
iPhone (iOS)
- เปิด Face ID/Touch ID และตั้ง Passcode 6 หลักขึ้นไป
- ไปที่ Settings > Passwords > Security Recommendations เปิดการแจ้งเตือนรหัสเสี่ยง
- เปิด Two-Factor Authentication สำหรับ Apple ID และบริการสำคัญ
- App Store เท่านั้น: ดาวน์โหลดแอปจาก App Store ไม่ติดตั้งจากลิงก์นอกระบบ
- Find My iPhone: เปิดเพื่อตามหา/ลบข้อมูลเมื่ออุปกรณ์สูญหาย
Android
- ใช้ Screen Lock แบบรหัสยาว/ลายนิ้วมือ/สแกนหน้า
- Google Play Protect เปิดตรวจแอปอัตโนมัติ และอัปเดตแอปสม่ำเสมอ
- เปิด 2-Step Verification สำหรับบัญชี Google
- สำรองข้อมูลสำคัญไว้ใน Google Account อย่างสม่ำเสมอ
- หลีกเลี่ยงการติดตั้งไฟล์ .apk จากแหล่งที่ไม่น่าเชื่อถือ
วิธีช่วยเหลือของครอบครัวและผู้ดูแล (Caregiver Playbook)
- ตั้งค่าเริ่มต้นให้ปลอดภัย – สร้างอีเมลใหม่สำหรับธุรกรรม เปิด 2FA ติดตั้งแอนตี้ไวรัส ตั้งอัปเดตอัตโนมัติ
- ทำ “รายการช่องทางทางการ” – เบอร์ธนาคาร, ช่องทางติดต่อหน่วยงานรัฐ/ขนส่ง, ไลน์ทางการของโรงพยาบาล/ธนาคาร และปักหมุดไว้
- ซ้อมสถานการณ์ (Role-play) – ฝึกตอบเมื่อถูกขอ OTP/ถูกขู่ฟ้อง/มีพัสดุต้องสงสัย: ขั้นแรก “วางสาย–ขอเบอร์ติดต่อ–โทรกลับที่เบอร์ทางการ”
- ตั้งเงินอนุญาตเล็กน้อย – จำกัดวงเงินในแอปธนาคาร บัตรเดบิตสำรองยอดน้อย สำหรับจ่ายค่าน้ำ/ไฟ ลดความเสียหายหากผิดพลาด
- ตรวจบัญชีประจำสัปดาห์ – ช่วยผู้สูงอายุตรวจรายการเดินบัญชี แจ้งธนาคารทันทีหากพบธุรกรรมไม่รู้จัก
- สร้างวงพูดคุยครอบครัว – ตั้งกรุ๊ปไลน์/โทรสั้น ๆ ประจำสัปดาห์ อัปเดตภัยล่าสุด แชร์ตัวอย่างข้อความหลอก
- ติดป้ายเตือนข้างโทรศัพท์ – “ห้ามบอกรหัสผ่าน–OTP–QR ยืนยัน–ลิงก์ไม่รู้จัก” และเบอร์ติดต่อฉุกเฉิน
แนวปฏิบัติเมื่อ “เผลอกดลิงก์/ให้ข้อมูล” ไปแล้ว
- ตัดการเชื่อมต่อ – ปิด Wi-Fi/มือถือ รีสตาร์ตเครื่อง
- เปลี่ยนรหัสทันที – อีเมลหลัก โซเชียล ธนาคาร เริ่มจากอีเมลก่อน แล้วบริการอื่น ๆ
- เพิกถอนการเข้าใช้ – ตรวจสอบอุปกรณ์ที่ล็อกอินอยู่และออกจากเครื่องที่ไม่รู้จัก
- แจ้งธนาคาร/บล็อกบัตร – ขออายัดการทำธุรกรรมชั่วคราว เปลี่ยนบัตร/สมุดบัญชี
- สแกนไวรัส – ใช้แอปป้องกันที่เชื่อถือได้ ตรวจเครื่องเต็มรูปแบบ
- เก็บหลักฐาน – ภาพหน้าจอ ลิงก์ เบอร์โทร วัน–เวลา เพื่อใช้แจ้งความ/แจ้งหน่วยงาน
- ปรึกษาครอบครัว/ผู้ดูแล – รับการช่วยเหลือในการติดตามผลและเฝ้าระวังต่อเนื่อง
โซเชียลมีเดียอย่างปลอดภัย (Facebook/LINE/YouTube)
- ตั้งค่า Privacy > Profile and Tagging ให้อนุมัติก่อนถูกแท็ก
- จำกัดผู้เห็นข้อมูลส่วนตัวเป็น “Friends”
- ระวัง ข้อความชวนลงทุน/กดลิงก์ จากเพื่อนที่ไม่คุ้ยเคย อาจเป็นบัญชีถูกแฮ็ก
LINE
- ใช้เฉพาะ บัญชีทางการ (Official Account) ของหน่วยงาน/ธนาคาร
- ปิดการรับเพื่อนอัตโนมัติจาก QR ที่ไม่รู้จัก
- หากเจอข้อความขู่/ขอ OTP ให้ โทรยืนยันกับเบอร์ทางการเท่านั้น
YouTube & วิดีโอสั้น
- ระวังช่องปลอมเลียนแบบองค์กรใหญ่ ๆ
- ไม่กดลิงก์ใต้คลิปที่ชวนลงทุน/โหลดแอปนอกสโตร์
- เปิด Restricted Mode เพื่อลดคอนเทนต์สุ่มเสี่ยง
ธุรกรรมการเงินดิจิทัลแบบอุ่นใจ
- ระวังช่องปลอมเลียนแบบองค์กรใหญ่ ๆ
- ไม่กดลิงก์ใต้คลิปที่ชวนลงทุน/โหลดแอปนอกสโตร์
- เปิด Restricted Mode เพื่อลดคอนเทนต์สุ่มเสี่ยง
เช็กลิสต์ “ดูเร็วทำได้จริง” สำหรับผู้สูงอายุ
ทุกสัปดาห์
- อัปเดตแอปและระบบ
- ตรวจรายการเดินบัญชี
- ลบแอปที่ไม่ใช้
- ทบทวนข้อความ/ลิงก์ที่น่าสงสัยร่วมกับครอบครัว
ทุกเดือน
- เปลี่ยนรหัสผ่านสำคัญ (หรือตรวจความแข็งแรง)
- ตรวจอุปกรณ์ที่ล็อกอินบัญชีโซเชียล/อีเมล
- ทบทวนการตั้งค่าความเป็นส่วนตัวบนโซเชียล
ตัวอย่าง “ข้อความ/สคริปต์หลอกลวง” และวิธีตอบ
- “บัญชีของท่านผิดปกติ โปรดยืนยันตัวตนโดยส่ง OTP”
→ ตอบ: “ขอบคุณค่ะ จะโทรหา Call Center เอง” แล้ววางสายทันที - “พัสดุของท่านค้างชำระ กดลิงก์นี้เพื่อชำระ 20 บาท”
→ ตอบ: ไม่กดลิงก์ ติดต่อบริษัทขนส่งผ่านช่องทางทางการ - “ลงทุนวันนี้ รับผลตอบแทน 30% ภายใน 24 ชม.”
→ ตอบ: บล็อก/รายงาน ไม่โอนเงิน ไม่แชร์ต่อ
ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ บ้านลลิสา: ทางเลือกของความห่วงใย เพื่อสุขภาพที่ดีของผู้สูงอายุที่คุณรัก
ที่ ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ บ้านลลิสา (บ้านพักคนชราในความหมายของการดูแลตลอดวันด้วยทีมสหวิชาชีพ) เราใส่ใจทั้งสุขภาพกาย ใจ และ “สุขภาพดิจิทัล” ของผู้สูงอายุ โดยมีแนวทางดังนี้
- แบบฟอร์มบันทึกเหตุการณ์เสี่ยง เพื่อช่วยครอบครัวติดตาม
- ช่องทางสื่อสารด่วนกับครอบครัว หากพบข้อความ/ลิงก์ผิดปกติ
หากครอบครัวต้องการสถานที่ดูแลที่ทั้งปลอดภัย อบอุ่น และช่วยสร้างทักษะดิจิทัลให้คุณพ่อคุณแม่ บ้านลลิสาพร้อมดูแล และออกแบบแผนเฉพาะบุคคลให้เหมาะกับแต่ละท่าน
คำถามที่พบบ่อย (FAQ)
ผู้สูงอายุที่ไม่ถนัดเทคโนโลยี ควรเริ่มจากอะไร?
เริ่มจาก 3 อย่างหลัก: ตั้งรหัสผ่านที่ดี เปิด 2FA และฝึก “หยุด–ทบทวน–โทรยืนยัน” ก่อนกดลิงก์/ให้ข้อมูล
ควรใช้แอปป้องกันไวรัสดีไหม?
ควรมีแอปความปลอดภัยที่เชื่อถือได้ และอัปเดตสม่ำเสมอ โดยเฉพาะอุปกรณ์ Android
ถ้าถูกหลอกให้โอนเงินแล้วทำอย่างไร?
ติดต่อธนาคารทันทีเพื่ออายัดธุรกรรม เก็บหลักฐานทุกอย่าง และแจ้งครอบครัว/หน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อดำเนินการต่อ
บ้านลลิสาช่วยอะไรได้บ้าง?
เราช่วยตั้งค่าความปลอดภัยเบื้องต้น ฝึกใช้งานจริง ติดตามความเสี่ยง และสื่อสารกับครอบครัวอย่างใกล้ชิด
บ้านลลิสา เครือศูนย์ดูแลผู้สูงอายุและดูแลผู้ป่วยระยะพักฟื้น
